Afyon Arabacı Hukuk
Tüze (Özet) : Tüze, her şeyden önce bir düzen demektir. Lakin hukukun öngördüğü düzen, gerçekten gerçeklehandan bir düzen değildir. Tüze, maşer süresince insanoğluın filhakika ne davrandıklarını değil, ne davranmaları icap ettiğini gösterir. Tüze, namına uyulmak ve uygulanmak midein vardır. Türe kıymeti dolayısıyla, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene vurmak, sosyal yaşamın gerçekleşmesini uydurmak lüzum. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Tüze düzeni, doğduğu andan itibaren ferdin kontrasına onaylama edilmesi ve uyulması gereken, kesin sevap kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabilinden, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle maşer süresince insanoğluın tutum ve davranışlarının hukuk kurallarına uymaması, her dönem mümkündür. “İşte hukuk, ölümlü davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir sistem, bir bütündür.” İnsan-ölümlü, ölümlü-natür ilişkilerinin insanlığın hissedar çıkarı ve huzuru midein evrensel ilkelerle güvence altına hileınmasıdır. Tüze, adamlık seviyesi midein göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birçok düşünüm ortaya atılıtır. Bunlar kaynağı: tanrı, dershane çıkarları, maşer sözleşmesi, natür ve insanoğlu olarak tamlayan görüşlerdir. Tüze Nedir Tüze, toplumun umumi menfaatini yahut fertlerin ve toplumun hissedar iyiliğini uydurmak maksadıyla konulmuş olan ve umum gücüyle desteklenen kaide, gerçek ve kanunların hepsidür. Elan yaygın bir tanılamamıyla hukuk, adalete yönelmiş sosyal yaşfakat düzenidir. Tüze Sözcük Demeı Tüze kelimesi Arapça “gerçek” kökünden gelir ve gerçek kelimesinin çoğulu olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Fellahçda “gerçek” kelimesinin çoğulu “beddua’kak”tır. Türk Zeban Kurumu’na için hukuk kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım gücünü belirleyen yasaların hepsidür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” anlamı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, ülfet anlamında da kullanılır. Yöntem Demeı Tüze dönemden döneme değişmiş olduğu midein hala doyurucu bir tanılamam dokumalamamıştır. Kant “Tüzeçular hala hukukun tanılamamını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok onaylama edilen tanılamamı ise: “Sınırlı bir zamanda mukannen bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması talih zoruna (müeyyide) bağlanmış kurallar hepsidür.” Ilmî bir disiplin olarak hukuk, kendi süresince çizgi olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun eşhas arası ilişkileri bap düz kısmına Özel Tüze, eşhas ile talih yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Halk Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). çağdaş Tüze, Kâr Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna yanıt Anayasa Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku umum hukukunun sarrafiyelıca ast dallarıdır. Tüze Kuralları ve Özellikleri Hukuku vesair toplumu regülatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik talih tarafından güvenceye hileınmış ve cebri yaptırımlara sahip olmasıdır. Tüze kuralları ölümlü davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun valör kazalarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sebebiyle benzer nitelikteki tamam durumlarda uygulanması esenlanır. Yaptırım (Müeyyide) Tüze düzında yaptırım umum gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek midein kullanılır. Tüze düzenini esenlamayı ve korumayı fakatçlayan yaptırımlar gene hukuk düzeninin öngördüğü şekilde yerine getirilir. Maddi ve manevi yaptırımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yaptırımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken manevi yaptırımlar bu durumları hapsetmek midein kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, mahpus ve tıkır cezaları; anayasa hukukunda siyasetten men, vurgun mantinota; mevhibe hukukunda mevhibe ve kaçakçılık cezaları kabilinden farklı hukuk dallarında farklı yaptırımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile ilgili çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; şuuri bir irade olarak gören kuramlar, irade dışı olarak gören kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazılar felsefik değil ortaya konduğu dönemin problemlerını çözmek yahut siyasi görüşleri hukuk biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali adalet olan hukuk, umumi olarak şu şekilde tanılamamlanabilir: “Tüze, adalete yönelmiş sosyal bir yaşfakat düzenidir.” Bu tanılamamdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu yerine getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, teamül yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun sosyal yaşamı düzenleyip insanoğluın amerikan barış ve güvenlik süresince bir arada yaşamalarını esenlamaktır. 2. Tatbikî Yarar (Toplumsal İhtiyaçların Karşıtlanması) Hukukun teamül amacını, sosyal gerçeklik belirler. Tüze bu fonksiyonu ile maşer süresince yaşayan insanoğluın, birbirleri ile düşünmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruh bilimsel bir varlık olarak insanoğlunun dokumasından meydana gelen gereksinimlerinı kontralamaya çhileışır. Tüze bu fonksiyonu ile mevlit, muta nikâhı, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir hukuk düzeni yaşamın çizgi gerçeklerini görmezden gelemez. Tüze düzeni, insanoğlunun tabii dokumasına ve bundan sonra mevrut ihtiyaçlarına usturuplu geçmek zorundadır. Tüze önemli ölçüde, ekonomik gerçeklere de kapalıdır; ekonomik yoksulluklara uymalı ve onları kontralamalıdır. 3. Türe Tüze bu fonksiyonu ile mukannen bir düzenleme altına aldığı toplumsal ihtiyaçları, özü salt bir denklik düşüncesi olan adalet ölçüsüne vurarak ciddi kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En endamsız tanılamamıyla adalet, “bir denklik düşüncesi”dir. “Türe, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) geçmek üzere iki farklı anlamda kullanılır. Türe haddizatında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, erdem, fazilet anlamında ferdî bir özelliği deyimler. Insan her dönem haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni bildirmek uğrunda daim ve değişlemmez bir çaba gösterir. İşte bu tutum ve çabayı gösteren adalet, özne (süje) ile ilgili oluşundan ötürü öznel (sübjektif) adalet olarak nitelenir. Bir erdem olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir adalet nosyonı vardır. Nesnel adalet, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin müşahhas durumlarda gerçekleştireceği ilişki biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte hukuk düzında hukuki valör olarak kelam konusu olan adalet de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü hukuk, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve vergilanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar hepsidür.” Cemiyet mideindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini mideeren kurallar tamamü olarak hukuk, bu değerlendirmelerde adalet ölçüsünü kullandığı ve yönetmek yerinde bulunduğuna için, adaletin sonunda, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Tüze normlarında adalet acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Mevcut hukuk ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü adalet nosyonı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün hukuk sistemine ve sistemlerine egemen mevcut, nesnel ve salt bir valör niteliğindeki adalettir. Tüze bir maşer düzenini mideerir. Hukukun varlık nedeni de adalettir; lazım bulunan düzeni sakınmak, gerekse onu değişlemtirmeyi meşrulaştırmak midein her dönem adalete sarrafiyevurulur. Nesnel ve yasa üstü adalet hukukta kontramıza müesses hukuk düzenlerinin asli örneği, olması gereken hukuk anlamında hukuk idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile adalet, bulunan hukuk düzenlerinin namına usturuplu olup olmadığı açısından bir valör ve değerlendirme ölçüsü olur. Yeniden bu özelliği ile adalet, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun gerçekleştirmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile müspet ve menfi kontralıklı ilişkilerde mevcut bu üç fonksiyon denge süresince olduklarında, adil bir hukuk düzeninin gerçekleşmesi esenlanır. Alışılagelen olarak bütün hukuk normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak hukuk, hem adaleti gerçekleştirecek, hem sosyal yaşfakat uyacak, hem de bu sosyal yaşamın amerikan barış süresince sürebilmesi midein bir düzen görünümünü esenlamaya çhileışacaktır.