Afyon Şirket Avukatı
Hukuk (Özet) : Hukuk, her şeyden önce bir düzen demektir. Fakat hukukun öngördüğü düzen, fiilen gerçekleneşelendiren bir düzen değildir. Hukuk, toplum içre insanların düpedüz kesinlikle davrandıklarını değil, kesinlikle davranmaları gerektiğini gösterir. Hukuk, kendisine uyulmak ve uygulanmak ciğerin vardır. Adalet kıymeti nedeniyle, insanlar arası ilişkileri bir düzene koyuvermek, içtimai hayatın gerçekleşmesini kurmak icap. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Hukuk düzeni, doğduğu andan itibaren kişinin mukabilsına kabul edilmesi ve uyulması müstelzim, mutlaka rast kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kadar, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle toplum içre insanların gidiş ve davranışlarının tüze kurallarına uymaması, her ahit mümkündür. “İşte tüze, beşer davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir yöntem, bir bütündür.” İnsan-beşer, beşer-natür ilişkilerinin insanlığın müşterek çıkarı ve huzuru ciğerin evrensel ilkelerle güvence şeşna düzenınmasıdır. Hukuk, adamlık seviyesi ciğerin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birsonsuz düşün ortaya atılıtır. Bunlar kaynağı: tanrı, dershane çıkarları, toplum sözleşmesi, natür ve insanlar olarak belirten fikirlerdir. Hukuk Nedir Hukuk, toplumun umumi menfaatini yahut fertlerin ve toplumun müşterek iyiliğini kurmak maksadıyla konulmuş olan ve hep gücüyle desteklenen kaide, hak ve kanunların hepsidür. Henüz geniş bir teşhismıyla tüze, adalete yönelmiş içtimai evetşlakin düzenidir. Hukuk Lafız Mazmunı Hukuk kelimesi Arapça “hak” kökünden hasılat ve hak kelimesinin çoğkebir olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Fellahçda “hak” kelimesinin çoğkebir “beddua’kak”tır. Türk Zeban Kurumu’na için tüze kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım güçlükleü belirleyen yasaların hepsidür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” mealı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, ülfet mealında da kullanılır. Beceri Mazmunı Hukuk dönemden döneme değiştiği ciğerin hala doyurucu bir teşhism dokumalamamıştır. Kant “Hukukçular hala hukukun teşhismını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok kabul edilen teşhismı ise: “Belli bir zamanda belirli bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması devlet zoruna (müeyyide) sargılanmış kurallar hepsidür.” Bilimsel bir disiplin olarak tüze, kendi içre üs olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun kişiler arası ilişkileri iş alan kısmına Özel Hukuk, kişiler ile devlet yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Hep Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Medeni Hukuk, Kâr Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna cevap Kanunuesasi Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku hep hukukunun kafalıca madun dallarıdır. Hukuk Kuralları ve Özellikleri Hukuku başka toplumu regülatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik devlet tarafından güvenceye düzenınmış ve cebri yapmış oldurımlara ehil olmasıdır. Hukuk kuralları beşer davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun kıymet hükümlarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği yardımıyla nüsha nitelikteki birlik durumlarda uygulanması sağlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Hukuk alanında yapmış oldurım hep gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek ciğerin kullanılır. Hukuk düzenini sağlamayı ve korumayı lakinçlayan yapmış oldurımlar gene tüze düzeninin öngördüğü şekilde namına getirilir. Maddi ve tinsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken tinsel yapmış oldurımlar bu durumları çelmek ciğerin kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, hapishane ve varlık cezaları; anayasa hukukunda siyasetten men, vurgun mantinota; algı hukukunda algı ve kaçıntıçılık cezaları kadar bambaşka tüze dallarında bambaşka yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile ilgili çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; bilinçi bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazenlar felsefik değil ortaya konduğu devrin sorunlarını çözmek yahut politik fikirleri tüze biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali hak olan tüze, umumi olarak şu şekilde teşhismlanabilir: “Hukuk, adalete yönelmiş içtimai bir evetşlakin düzenidir.” Bu teşhismdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu namına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, teamül yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun içtimai hayatı düzenleyip insanların pasış ve güvenlik içre bir arada evetşamalarını sağlamaktır. 2. Kılgısal Yarar (Içtimai İhtiyaçların Karşılanması) Hukukun teamül amacını, içtimai gerçeklik belirler. Hukuk bu fonksiyonu ile toplum içre yaşayan insanların, birbirleri ile düşünmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanın dokumasından meydana gelen gereksinimlerinı mukabillamaya çdüzenışır. Hukuk bu fonksiyonu ile tevellüt, teehhül, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek tüze düzeni hayatın üs gerçeklerini görmezden gelemez. Hukuk düzeni, insanın tabii dokumasına ve bundan sonra gelen ihtiyaçlarına tatminkâr bulunmak zorundadır. Hukuk önemli ölçüde, soylu erki gerçeklere de sınırlıdır; soylu erki gereksemelara uymalı ve onları mukabillamalıdır. 3. Adalet Hukuk bu fonksiyonu ile belirli bir kombinezon şeşna aldığı sosyal ihtiyaçları, özü salt bir eşitlik düşüncesi olan hak ölçüsüne vurarak gerçek kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En güdük teşhismıyla hak, “bir eşitlik düşüncesi”dir. “Adalet, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) bulunmak üzere dü bambaşka anlamda kullanılır. Adalet aslında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, fazilet, fazilet mealında zatî bir özelliği deyimler. Koca her ahit haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni uçlanmak yolunda temelli ve değaksiyonmez bir çaba gösterir. İşte bu gidiş ve çabayı gösteren hak, özne (süje) ile ilgili oluşundan ötürü öznel (sübjektif) hak olarak nitelenir. Bir fazilet olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir hak peritonı vardır. Nesnel hak, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin somut durumlarda gerçekleştireceği ilgi biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte tüze alanında hukuki kıymet olarak lakırtı konusu olan hak de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü tüze, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve vergilanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar hepsidür.” Cemiyet ciğerindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini ciğerermiş kurallar birlikü olarak tüze, bu değerlendirmelerde hak ölçüsünü kullandığı ve kullanmak yerinde bulunduğuna için, adaletin sonunda, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Hukuk normlarında hak acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Bulunan tüze ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü hak peritonı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün tüze sistemine ve sistemlerine hükümran mevcut, nesnel ve salt bir kıymet niteliğindeki adalettir. Hukuk bir toplum düzenini ciğererir. Hukukun varlık sebebi de adalettir; lazım mevcut düzeni sahiplenmek, gerekse onu değaksiyontirmeyi meşrulaştırmak ciğerin her ahit adalete kafavurulur. Nesnel ve kanun üstü hak hukukta mukabilmıza yerleşmiş tüze düzenlerinin birincil örneği, olması müstelzim tüze mealında tüze idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile hak, mevcut tüze düzenlerinin kendisine tatminkâr olup olmadığı açısından bir kıymet ve kıymetlendirme ölçüsü evet. Gine bu özelliği ile hak, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun akdetmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile yararlı ve aksi mukabillıklı ilişkilerde mevcut bu üç fonksiyon abra içre olduklarında, adil bir tüze düzeninin gerçekleşmesi sağlanır. Uygun olarak bütün tüze normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak tüze, hem adaleti gerçekleştirecek, hem içtimai evetşlakin uyacak, hem de bu içtimai hayatın pasış içre sürebilmesi ciğerin bir düzen görünümünü sağlamaya çdüzenışacaktır.